Ngoài việc sử dụng trong hệ thống y tế dự phòng, hóa chất diệt côn trùng còn được các cơ sở dịch vụ phun hóa chất hoặc người dân sử dụng cho các mục đích ngăn ngừa các ảnh hưởng bất lợi do côn trùng gây ra. Số lượng và chất lượng hóa chất diệt côn trùng sử dụng ở nước ta hiện chưa có số liệu thống kê đầy đủ.

Tuy nhiên, tại các cơ sở y tế đã ghi nhận những trường hợp tổn thương hệ thần kinh, cơ quan hô hấp, mắt, da, tiêu hóa do sử dụng hóa chất diệt côn trùng không đảm bảo chất lượng cũng như không tuân thủ các hướng dẫn an toàn trong sử dụng.

Tại nước ta, việc sử dụng hóa chất diệt côn trùng ngày càng tăng. Năm 2006 sử dụng 100.000 tấn hóa chất diệt côn trùng, gấp 100 lần năm 1975 và gấp 10 lần năm 1980.

Các loại hóa chất diệt côn trùng cũng gia tăng về chủng loại. Số chế phẩm diệt côn trùng đăng ký lưu hành năm 2010 là 62 chế phẩm, gấp hơn 20 lần năm 2000 và tăng 5 chế phẩm so với năm 2006.  

Theo Bộ Y tế, danh mục hóa chất, chế phẩm diệt côn trùng, diệt khuẩn được khảo nghiệm, đăng ký lưu hành và cấp giấy phép theo đúng quy định và quản lý chặt chẽ. Tuy nhiên, tại nước ta hiện chưa có cơ sở dữ liệu quốc gia về hóa chất.

Trao đổi kinh nghiệm về quản lý hóa chất-chế phẩm diệt côn trùng. Ảnh: Bộ Y tế

Thay vào đó mới chỉ có một số nguồn thông tin về hóa chất nói chung và hóa chất, chế phẩm diệt côn trùng dùng trong lĩnh vực gia dụng và y tế nói riêng. Những nguồn thông tin này chưa đầy đủ, được xây dựng và lưu trữ bởi nhiều cơ quan khác nhau.

Có nghĩa là hiện nay chưa có cơ sở dữ liệu và phần mềm quản lý tra cứu và sử dụng danh mục hóa chất, chế phẩm diệt côn trùng (đã được khảo nghiệm, đăng ký lưu hành) để phục vụ việc đăng ký và tra cứu, quản lý trực tuyến.

Trong khi tình trạng kháng hoá chất diệt côn trùng gia tăng thì trong 20 năm qua, chưa có nhóm hóa chất diệt côn trùng mới được đưa vào sử dụng để thay thế những loại hóa chất mà côn trùng đã kháng.

Loại hóa chất mà côn trùng đã kháng nhiều nhất là hóa chất diệt muỗi. Tuy nhiên, chiến lược sử dụng hóa chất ở Việt Nam chưa được xây dựng để đáp ứng tình trạng kháng hóa chất diệt muỗi của các loài muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết và sốt rét.

Các Viện Vệ sinh dịch tễ/Pasteur, các Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng chưa báo cáo định kỳ kết quả thử nghiệm hóa chất diệt muỗi hiệu lực của hóa chất đang sử dụng trong chương trình để đưa ra liều lượng, nồng độ sử dụng theo đúng quy định của Bộ Y tế.

Thêm vào đó, nhân lực và trang thiết bị chưa đáp ứng được nhu cầu giám sát, xử lý và phòng chống các loài muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết và sốt rét.

Các chuyên gia y tế cho rằng, quản lý, theo dõi tình trạng kháng hoá chất diệt muỗi nói riêng, hóa chất diệt côn trùng nói chung là điều kiện tiên quyết để đưa ra chiến lược sử dụng hoá chất diệt côn trùng phù hợp nhằm đảm bảo hiệu quả kiểm soát côn trùng truyền bệnh.